พ.ศ. 2561 ปิดตัวด้วยการลงทุนทั่วโลกที่สูงสุดเป็นประวัติการณ์ที่ 255,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ: จากรายงาน KPMG Enterprise Venture Pulse
ไตรมาส 4/2561 มีการร่วมลงทุนสูงที่สุดเป็นอันดับ 2
ไตรมาสสุดท้ายของปี 2561 มีธุรกิจเงินร่วมลงทุน (venture capital – VC) ทั่วโลกเกือบ 64,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ การระดมทุนสูงสุดในไตรมาสนี้เป็นของ Juul บริษัทผลิตบุหรี่ไฟฟ้าของสหรัฐอเมริกา ซึ่งมีมูลค่า 12,800 ล้านดอลลาร์สหรัฐ VC ของ Juul ครั้งนี้เป็นการร่วมลงทุนสูงสุดเป็นอันดับสองรองจาก Ant Financial ของประเทศจีน ซึ่งมีมูลค่า 14,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในไตรมาส 2/2561 ทำให้ VC ทั้งหมดทั่วโลกสูงถึง 255,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี พ.ศ. 2561 เพิ่มขึ้นจากปี 2560 ซึ่งมีการร่วมลงทุนรวมทั้งหมด 175,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ตามรายงาน KPMG Enterprise Venture Pulse
ในขณะที่ทุกภูมิภาคที่กล่าวถึงในรายงาน คือ ประเทศสหรัฐอเมริกา ทวีปอเมริกา ทวีปเอเชีย และทวีปยุโรป มีมูลค่าการลงทุน จาก VC สูงขึ้นเป็นประวัติการณ์ในปีพ.ศ. 2561 แต่จำนวนครั้งในการลงทุนใน VC กลับลดลงต่ำสุดในรอบ 6 ปี คือมี 15,299 ครั้งในปีพ.ศ. 2561 เมื่อเทียบกับ 17,314 ครั้งในปีพ.ศ. 2560 และ 20,172 ครั้ง ในปีพ.ศ. 2558 ซึ่งเป็นปีที่มีจำนวน VC สูงที่สุด ถ้าเทียบจำนวนในแต่ละไตรมาส จะเห็นได้ชัดขึ้นว่ามีจำนวนลดลง ซึ่งในไตรมาส 4/2561 มีเพียง 3,048 ครั้ง ถือเป็นปริมาณที่น้อยที่สุดในรอบ 25 ไตรมาส นับตั้งแต่ไตรมาส 3/2555
“จำนวนเงินลงทุนทั่วโลกที่สูงเป็นประวัติการณ์ในปีนี้ เป็นการย้ำให้เห็นว่านักลงทุน VC ให้ความสำคัญกับการลงทุนในบริษัทที่อยู่ในช่วง later-stage เฉพาะ VC ที่มีมูลค่าเกิน 1,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐนั้นมีมูลค่ารวมกันถึง 22,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือคิดเป็นประมาณ 1 ใน 3 ของเงินลงทุนทั้งหมดของไตรมาสนี้” ไบรอัน ฮิวจ์ กรรมการบริหารร่วมในหน่วยงานจัดการกองทุนร่วมลงทุน ของเคพีเอ็มจี และกรรมการบริหาร เคพีเอ็มจี สหรัฐอเมริกา กล่าว “ถึงแม้จำนวน VC จะน้อยลง โดยเฉพาะการลงทุนในบริษัท early-stage ที่น้อยลง จะเป็นเรื่องที่น่ากังวลใจอยู่เล็กน้อย แต่บริษัทที่มีคุณภาพก็ยังคงดึงดูดนักลงทุนได้ และในปีพ.ศ. 2562 เราคาดว่าการเสนอขายหุ้นใหม่แก่ประชาชนทั่วไปเป็นครั้งแรก (initial public offering – IPO) จะอยู่ในระดับที่น่าพอใจ”
สรุปสถานการณ์การลงทุนในไตรมาส 4/2561
- การลงทุนจากนักลงทุน VC ทั่วโลกเพิ่มขึ้นเป็น 64,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในไตรมาส 4/2561 จากเดิม 56,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาส 3/2561 การลงทุนใน VC ของบริษัท Juul ที่มีมูลค่า 12,800 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ประกอบกับการลงทุนอีก 5 ครั้งที่มีมูลค่าการลงทุนตั้งแต่ 1,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐขึ้นไป ทำให้ไตรมาส 4/2561 มีมูลค่าการลงทุนจากนักลงทุน VC ทั่วโลกสูงสุดเป็นอันดับสองในประวัติการณ์
- ในไตรมาส 4/2561 ทวีปอเมริกา และประเทศสหรัฐอเมริกา ทำลายสถิติมูลค่าการลงทุนจาก VC เป็นไตรมาสที่สองติดต่อกัน ทวีปอเมริกามีการลงทุนเกือบ 43,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาสที่ 4/2561 ซึ่งในจำนวนนั้น 41,800 ล้านดอลลาร์สหรัฐเป็นการลงทุนใน VC ในสหรัฐอเมริกา
- การลงทุนจาก VC ใน Juul ที่มีการระดมทุน 12,800 ล้านดอลลาร์สหรัฐถือเป็นการร่วมลงทุนที่มีมูลค่าสูงที่สุดในสหรัฐอเมริกา และทวีปอเมริกา นอกจากนี้ ในสหรัฐอเมริกายังมีอีกหนึ่ง VC ที่มีการลงทุนเกิน 1,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งก็คือ VC ของ Epic Games ที่ระดมทุนได้ 1,250 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
- เม็ดเงินลงทุนจาก VC ในทวีปเอเชียลดลงอย่างเห็นได้ชัดในไตรมาส 4/2561 จากมูลค่ารวม 17,600 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาส 3/2561 เป็น 15,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาส 4/2561 ซึ่งถือเป็นมูลค่าที่น้อยที่สุดใน 7 ไตรมาสที่ผ่านมา อย่างไรก็ตาม ในไตรมาสนี้ ทวีปเอเชียมีการร่วมลงทุนใน VC ที่มีมูลค่ามากกว่า 1,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ถึง 4 ครั้ง ด้วยกัน ได้แก่ ByteDance จากจีน (3,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) Grab จากสิงคโปร์ (2,850 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) Tokopedia จากอินโดนีเซีย (1,100 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) และ Swiggy จากอินเดีย (1,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ)
- VC ในทวีปยุโรปมีมูลค่ารวมเพิ่มขึ้นเล็กน้อย โดยในไตรมาส 4/2561 มีการระดมทุนทั้งหมด 5,900 ล้านดอลลาร์สหรัฐ เมื่อเทียบกับในไตรมาส 3/2561 ซึ่งมีการระดมทุนรวม 5,600 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในไตรมาส 4/2561 การลงทุนจาก VC ในยุโรปที่มีมูลค่าสูงที่สุดคือการขอเงินทุนในรอบ Series D ของ Graphcore ที่จดทะเบียนในสหราชอาณาจักร ซึ่งสามารถระดมทุนได้ 200 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
สรุปสถานการณ์การลงทุนของปี พ.ศ. 2561
- ในปี พ.ศ. 2561 มูลค่าการประเมินบริษัทก่อนการลงทุน (pre-money valuation) ของการร่วมลงทุนในทุก series มีค่ากลาง (median) ที่สูงขึ้น คือ series D เป็นต้นไป มีค่ากลางสูงถึง 375 ล้านดอลลาร์สหรัฐ และ VC ในระดับ seed stage มีค่ากลางที่ 6.7 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
- ค่าเฉลี่ยของการร่วมลงทุนในบริษัท series A ทั่วโลกคือ 7.5 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในปีพ.ศ. 2561 ซึ่งสูงกว่าปีที่ผ่านๆ มาอย่างมาก
- การร่วมลงทุนในการขนส่งในตัวเมือง (urban mobility) พุ่งขึ้นสูงเกือบ 45,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐใน พ.ศ. 2561 จากเดิม 26,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี พ.ศ. 2560
- มูลค่าการลงทุนจาก VC ที่เกี่ยวกับปัญญาประดิษฐ์ในธุรกิจเพื่อสุขภาพเพิ่มขึ้นเกือบเท่าตัว จากเดิม 1,250 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี พ.ศ. 2560 เป็น 2,340 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี พ.ศ. 2561
- เทคโนโลยีทางการเกษตร (Agtech) ยังคงได้รับความสนใจจากนักลงทุน VC เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยมูลค่าการลงทุนรวมทั่วโลกเติบโตจาก 1,930 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในปี พ.ศ. 2560 เป็น 2,150 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปี พ.ศ. 2561
การลงทุนใน VC ของทวีปอเมริกาสูงเป็นประวัติการณ์ในไตรมาส 4/2561 นำโดยการลงทุนในสหรัฐอเมริกา
การร่วมลงทุนในทวีปอเมริกาในไตรมาส 4/2561 มีมูลค่าสูงเป็นประวัติการณ์เมื่อเทียบกับไตรมาสอื่น คือเกือบ 42,900 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งในไตรมาส 3/2561 มีมูลค่า 32,500 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในจำนวนนี้การลงทุนส่วนใหญ่มาจากประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งมีมูลค่าการลงทุนใน VC 41,800 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาส 4/2561 VC ของบริษัท Juul ที่ตั้งอยู่ในสหรัฐอเมริกา มีมูลค่า 12,800 ล้านดอลลาร์สหรัฐ เป็นการร่วมลงทุนที่มีมูลค่าสูงที่สุดของสหรัฐอเมริกา และมีมูลค่าสูงสุดเป็นอันดับสองของโลก รองจาก Ant Financial ที่มูลค่า 14,000 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ที่มีการระดมทุนไปในไตรมาสที่ 2/2561
ในไตรมาสนี้ Epic Games ยังสามารถระดมทุน 1,250 ล้านดอลลาร์สหรัฐ นอกจากนี้ในสหรัฐอเมริกายังมีการลงทุน VC ที่มูลค่ากว่า 500 ล้านดอลลาร์สหรัฐอีกหลายครั้ง คือ Instacart (871 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) Castle Creek Pharma (560 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) Automation Anywhere (550 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) และ Movile (525 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) สำหรับกองทุนในช่วง early stage ในสหรัฐอเมริกาที่มีการระดมทุนเป็นครั้งแรกนั้นเพิ่มขึ้นเป็น 57 ครั้งในปีพ.ศ. 2561 ซึ่งเป็นยอดที่สูงที่สุดในทศวรรษนี้
ส่วน VC ในประเทศแคนาดานั้นเข้มแข็งตลอดปีพ.ศ. 2561 โดยมีการร่วมลงทุนในประเทศทั้งหมด 2,900 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ซึ่งเป็นยอดรวมที่สูงที่สุดเมื่อเทียบกับปีก่อนๆ ในขณะเดียวกัน VC ในประเทศเม็กซิโกค่อนข้างเงียบเหงามาตลอดทั้งปี แต่ก็จบปีด้วยตัวเลขที่เพิ่มขึ้น คือมีการร่วมลงทุนมากกว่า 60 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาสที่ 4/2561 บราซิลเองก็มีการร่วมลงทุนที่เข้มแข็งในไตรมาสที่ 4/2561 โดยมีการร่วมลงทุนเกือบ 350 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
ยุโรปทำลายสถิติการร่วมลงทุนเป็นปีที่สามติดต่อกัน โดยมีมูลค่ารวม VC เพิ่มขึ้นเล็กน้อยในไตรมาสที่ 4/2561
ทวีปยุโรปทำสถิติใหม่ในการลงทุนจาก VC เป็นปีที่สามติดต่อกัน โดยมีการร่วมลงทุน 24,400 ล้านดอลลาร์สหรัฐในปีพ.ศ.2561 อย่างไรก็ตามจำนวน VC ลดลงอย่างเห็นได้ชัด จากการร่วมลงทุนทั้งหมด 4,607 ครั้งในปี พ.ศ. 2560 ลดลงเป็น 3,380 ครั้งในปีพ.ศ. 2561
เมื่อเทียบการลงทุนในแต่ละไตรมาสในยุโรปแล้ว ก็ถือว่าเป็นไปในทิศทางที่เข้มแข็ง โดยมีการลงทุนเพิ่มขึ้นเล็กน้อยในระหว่างไตรมาสที่ 3/2561 และ 4/2561 คือจาก 5,600 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาสที่ 3 ขึ้นเป็น 5,900 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาสที่ 4 VC ที่มีมูลค่าสูงที่สุด 4 ใน 10 กองทุนของไตรมาสนี้มาจากบริษัทที่ตั้งอยู่ในสหราชอาณาจักร (Graphcore: 200 ล้านดอลลาร์สหรัฐ, Nested 156 ล้านดอลลาร์สหรัฐ, Moonbug: 145 ล้านดอลลาร์สหรัฐ และ Monzo: 110 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) กองทุนร่วมลงทุนอื่น ที่มีขนาดใหญ่ แสดงให้เห็นถึงความหลากหลายทางอุตสาหกรรมของยุโรป ซึ่งรวมถึงกองทุนจากเยอรมนี (HomeToGo: 150 ล้านดอลลาร์สหรัฐ และ EuroGo: 150 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) ฝรั่งเศส (BlaBlaCar: 117 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) ไอร์แลนด์ (GC Aesthetics: 97 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) เดนมาร์ก (Galecto: 92 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) อิสราเอล (Team8: 85 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) และ สวิตเซอร์แลนด์ (Nexthink: 85 ล้านดอลลาร์สหรัฐ)
ทวีปเอเชียทุบสถิติรายปีของการลงทุนใน VC ซึ่งปัจจัยหนึ่งมาจาก Ant Financial ในไตรมาสที่ 2
กองทุนร่วมลงทุนในทวีปเอเชียมียอดทะลุสถิติรายปีขึ้นเป็น 93,500 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในปี พ.ศ. 2561 จากเดิม 65,200 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในปี พ.ศ. 2560 การเพิ่มขึ้นครั้งนี้มีส่วนมาจากการร่วมลงทุนของ Ant Financial ซึ่งสามารถระดมทุนได้ 14,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาสที่ 2 ถึงแม้ว่ามูลค่าการร่วมลงทุนในทวีปเอเชียลดลงจาก 17,600 ล้านดอลลาร์สหรัฐในไตรมาสที่ 3 เป็น 15,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในไตรมาสที่ 4 นอกเหนือจากมูลค่าที่สูงเป็นพิเศษในไตรมาส 2 แล้ว การร่วมลงทุนในภาพรวมยังคงความเข้มแข็ง มี VC ขนาดใหญ่หลายกองทุนในไตรมาสนี้ ซึ่งรวมถึงกองทุนที่มีมูลค่ามากกว่า 1,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ คือ ByteDance, Grab, Tokopedia และ Swiggy
จำนวนครั้งในการร่วมลงทุนลดลงในช่วงท้ายปี แต่ถ้าดูจากที่ผ่านมา ยังนับว่าเป็นปริมาณที่น่าพอใจมาก ซึ่งอยู่ในระดับใกล้เคียงกับปี พ.ศ. 2557 VC ขนาดใหญ่ที่อยู่ในช่วง late-stage ทำให้สามารถปิด พ.ศ. 2561 ได้ด้วยมูลค่ารวมสูงสุดเป็นประวัติการณ์ของเอเชียแปซิฟิก คือ 93,500 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
คุณเอียน ธอร์นฮิลล์ ประธานฝ่ายที่ปรึกษาการซื้อขายกิจการ เคพีเอ็มจีประเทศไทย กล่าว:
“ปัจจุบันมีการลงทุนจากนักลงทุน VC และการลงทุนในหุ้นที่ไม่ได้จดทะเบียนซื้อขายในตลาด (private equity) เพิ่มขึ้นอย่างชัดเจนในภูมิภาคอาเซียน และประเทศไทย โดยส่วนใหญ่มักเป็นการลงทุนในบริษัทเทคโนโลยี การลงทุนยังคงมีเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องในภูมิภาคนี้ แต่ท่ามกลางบรรยากาศที่มีการแข่งขันและการประเมินมูลค่าบริษัท (valuation) ที่สูงมากขึ้นเนื่องจากตลาดที่เติบโตมากขึ้น (maturing market) แม้ว่าสตาร์ทอัพส่วนใหญ่ในประเทศไทยกำลังอยู่ในช่วง seeding stage หรือ early stage เช่นอยู่ใน series A ของการระดมทุน เราคาดว่าในปี พ.ศ. 2562 เราจะได้เห็นการระดมทุนในสตาร์ทอัพที่กำลังอยู่ในช่วง later stageเพิ่มมากขึ้น แน่นอนว่าการตรวจสอบวิเคราะห์สถานะธุรกิจ (due diligence) และการประเมินค่าธุรกิจยังคงเป็นสิ่งจำเป็นเสมอ แต่การเข้าใจในแผนธุรกิจและความสามารถในการปรับแผนธุรกิจเพื่อขยายตัวในภูมิภาคจะเป็นตัวชี้วัดความสำเร็จของสตาร์ทอัพไทยในการเจริญเติบโตขึ้นอีกระดับ สิ่งนี้เองเป็นความท้าทายที่สำคัญของทั้งสตาร์ทอัพและนักลงทุน”
อนาคตที่มีความไม่แน่นอนมากขึ้นในปี พ.ศ. 2562
เนื่องจากพ.ศ. 2561 เป็นปีที่ดีเป็นพิเศษสำหรับการลงทุน VC ทั้งในสหรัฐอเมริกา เอเชีย และยุโรป ซึ่งรวมถึงการร่วมลงทุนจาก VC ที่มีมูลค่าสูงที่สุดในประวัติศาสตร์ถึงสองครั้งด้วยกัน ทำให้ยากที่ปี พ.ศ. 2562 จะสู้ได้ อย่างไรก็ตามแนวโน้มการลงทุนจากนักลงทุน VC ทั่วโลกยังคงสูง โดยเฉพาะในกองทุนที่กำลังระดมทุนในช่วง late-stage นอกจากเทคโนโลยีที่เกี่ยวกับสุขภาพ (healthtech) และเทคโนโลยีทางการเงิน (fintech) แล้ว ยังมีแนวโน้มว่าจะมีการลงทุนสูงในเทคโนโลยียานยนต์ (autotech) อีกด้วย ไม่ว่าจะเป็นรถยนต์ไร้คนขับ รถยนต์พลังงานทางเลือก หรือการให้บริการขนส่งผู้โดยสาร ทางด้านเทคโนโลยีเองนั้นปัญญาประดิษฐ์เป็นที่คาดการณ์ว่าจะมีการเจริญเติบโตสูง
การเสนอขายหุ้นใหม่แก่ประชาชนทั่วไปเป็นครั้งแรก (IPO) จะเป็นอีกสิ่งที่น่าจับตามอง เนื่องจากสตาร์ทอัพระดับยูนิคอร์นหลายบริษัท (สตาร์ทอัพที่มีมูลค่าทางตลาดไม่ต่ำกว่า 1,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ) กำลังเตรียมทำ IPO เช่น Uber และ Lyft ถึงแม้ว่าปลายปีพ.ศ. 2561 จะมีความผันผวนทางตลาดทุนก็ตาม
“ปีพ.ศ. 2561 เป็นปีที่มีการทำ IPO จากหลายบริษัททั่วโลก” คุณอาริก สไปเออร์ ประธานฝ่ายเทคโนโลยี จากเคพีเอ็มจี อิสราเอล กล่าว “ในขณะที่เดือนธันวาคม พ.ศ. 2561 เป็นปีที่ค่อนข้างผกผันสำหรับตลาดทุน แต่ก็ได้กลับเป็นปกติอย่างรวดเร็วในไตรมาสที่ 1/2562 เราน่าจะได้เห็นสตาร์ทอัพระดับยูนิคอร์นหลายบริษัทเข้าสู่ IPO ถ้าบริษัทเหล่านั้นประสบผลสำเร็จ เราน่าจะเห็นบริษัทอื่นๆ ตามมา”
